Seizoen 2022 - 2023
Eerst volgende activiteit
Excursie VDL: Spiegel ondersteuning ELT
Met dank aan de inzet van een van onze leden kunnen we op vrijdag 16 juni op excursie naar VDL. Daar wordt de apparatuur voor de ondersteuning van de spiegel-elementen van de Extremely Large Telescope (diameter 39 meter) gecreëerd. Deze link geeft informatie over de bouw van de hoofdspiegel, deze link geeft informatie over de gehele ELT.
Voor ons vervoer zijn we afhankelijk van uw welwillendheid. We zoeken enkele chauffeurs die hun auto kunnen delen om de kosten te drukken en onnodige CO2 te voorkomen. Chauffeurs die hun auto delen met andere leden krijgen EUR 0,25/km, gezamenlijk op te brengen door alle leden die op excursie gaan. De lunch is kosten loos, deze wordt ons door VDL aangeboden.
Deelname staat uitsluitend open voor leden en introducees. Wilt u mee? Meld u dan aan bij de secretaris voor 7 juni. Heeft u specifieke dieetwensen, laat dat dan weten. Geef ook aan wanneer u bereid bent uw auto in te zetten voor vervoer van andere leden.
Het Programma:
Rondleiding in ons Experience Centre ‘De Wereld van VDL’.
Adres: Hoevenweg 1, Eindhoven (hoofdkantoor VDL Groep)
12.30 – 13.00:
Lunch in de Wereld van VDL (er wordt gezorgd voor broodjes, koffie en thee)
13.00 – 13.45:
Lopen naar VDL ETG Projects
Adres: Wekkerstraat 1, Eindhoven
13.45 – 14.45:
Rondleiding bij VDL ETG Projects .
Vertrek vanaf de achterzijde van het gebouw Mercator III (net ten zuiden van het Huygensgebouw), onderstaande plaatje toont bij de zwarte pijl de opstelstrook links van de weg waarvandaan we vertrekken.
Verwacht
Na onze laatste activiteit Excursie VDL vind u hier het seizoen 2023-2024 op de website.
Computersimulaties van de geschiedenis van het heelal
Lezing door prof. dr. Joop Schaye, Universiteit Leiden
Woensdag 4 oktober 2023, 19.30 - 21.30
14 Miljard jaar geleden bestonden er nog geen sterrenstelsels en was het heelal één grote kernreactor. Sindsdien is het heelal enorm uitgedijd en is er een kosmisch web van sterrenstelsels ontstaan. Waarom? En waarom zijn sterrenstelsels er in zoveel soorten en maten? We kunnen deze vragen niet met laboratoriumexperimenten beantwoorden en de vorming van sterrenstelsels gaat veel te langzaam om het in real time te zien gebeuren. Grootschalige computersimulaties spelen dan ook een belangrijke rol in de interpretatie van waarnemingen en de ontwikkeling van theorieën. In deze lezing zal ik vertellen wat we wel en niet denken te begrijpen en hoe computersimulaties ons vooruit helpen.
Na het behalen van zijn PhD aan de Universiteit van Cambridge in het V.K., was Joop Schaye 4 jaar verbonden aan het Institute for Advanced Study in Princeton in de V.S. voordat hij in 2005 een positie als universitair docent aan de Universiteit Leiden aanvaardde. Hij werkt nog steeds in Leiden, sinds 2011 als hoogleraar. Schaye werkt aan simulaties en waarnemingen van sterrenstelsels, het intergalactische medium en grootschalige structuren. Hij heeft invloedrijke, internationale simulatieprojecten geleid, waaronder OWLS en EAGLE. Daarnaast heeft hij analytische theorieën ontwikkeld en waarneemprogramma's geleid om het verband tussen sterrenstelsels en het gas eromheen te bestuderen.
Vooralsnog wordt dit de eerste lezing van ons seizoen 2023 - 2024. Meer informatie volgt!
Plaats: Zaal HG00.308, Huygensgebouw, Faculteit NWI
Adres: Radboud Universiteit, Heyendaalseweg 135, 6525AJ Nijmegen
Hier vind u de convocatie voor deze activiteit in pdf-vorm .
Geweest
Vallende sterren kijken: de Perseïden
Was afgelast vanwege te geringe belangstelling
geagendeerd geweest voor vrijdag 12 augustus vanaf 21.00
Parkeerplaats Jachtslot Mookerheide
Status: Gaat niet door. Er waren slechts twee aanmeldingen.
Ook dit jaar zijn er gedurende een paar nachten rond 13 augustus heel wat meteoren te verwachten. De oorzaak van deze 'meteorenregen' is komeetgruis, afkomstig uit de stofstaart van de komeet 109P/Swift-Tuttle. In haar baan rond de zon beweegt de Aarde ieder jaar door het pad waar de komeet kleine stofdeeltjes verloren heeft. Door de beweging van de aarde ten opzichte van dit gruis lijken deze meteoren te komen vanuit een punt, het radiant, gelegen in het sterrenbeeld Perseus. Vandaar de naam Perseïden voor deze meteorenregen.
In de vroege ochtend van 13 augustus is het maximum te verwachten. Echter, het felle maanlicht zal er voor zorgen dat de zwakkere meteoren moeizaam of geheel niet waarneembaar zijn.
Dan is er ook nog een belangrijke factor, het weer. Als de weersverwachting ongunstig is, dan maken we via deze website kenbaar dat het niet doorgaat. Check de status in de kop van deze aankondiging!
Klik deze link voor een routebeschrijven en kaartje.
De zoektocht naar een aardachtige exoplaneet
Lezing door dr. Steven Bos, Universiteit Leiden
Woensdag 14 september 2022, 19.30 - 21.30
Hier de link met de slides van de lezing zoals die gehouden is.
Zijn wij alleen in het heelal? Één van de manieren waarop de moderne astronomie deze vraag hoopt te beantwoorden is door middel van het ontdekken en karakteriseren van zo veel mogelijk exoplaneten. Hierbij wordt voornamelijk gefocust op aardachtige planeten. Deze lezing richt zich op de verschillende methoden voor het ontdekken en karakteriseren van aardachtige planeten waarop zich mogelijk leven heeft ontwikkeld. De meest veel belovende methode is de zogenaamde ‘directe waarneming’ waarbij sterlicht ruimtelijk wordt gescheiden van gereflecteerd planeetlicht. De lezing zal eindigen met een korte blik in de toekomst van exoplaneet waarnemingen.
Steven Bos studeerde sterrenkunde aan de Universiteit Leiden met een specialisatie in astronomische instrumentatie. In 2017 startte hij als promovendus bij Frans Snik in de instrumentatie groep van de Leidse sterrenwacht. Tijdens zijn promotieonderzoek heeft hij gewerkt aan de grootste optische telescopen ter wereld waar hij door optimalisatie van sensoren, de gevoeligheid van instrumenten heeft weten te verbeteren. Sinds 1 juli 2021 is hij werkzaam bij ASML.
Plaats: Zaal HG00.303, Huygensgebouw, Faculteit NWI
Adres: Radboud Universiteit, Heyendaalseweg 135, 6525AJ Nijmegen
Algemene Leden Vergadering
aansluitend
Waarnemen in koepels van Radboud Universiteit
woensdag 12 oktober 2022, 19.30 - 23.30
De vergadering en de waarneemavonden zijn alleen voor leden en introducees van Centaurus A toegankelijk.
Plaats: zaal HG00.308; Koepels zuidzijde Huygensgebouw, Faculteit NWI
Adres: Radboud Universiteit, Heyendaalseweg 135, 6525AJ Nijmegen
De vergadering vond plaats in collegezaal HG00.308 van het Huygensgebouw, Faculteit Natuurkunde Wiskunde en Informatica (FNWI) van de Radboud Universiteit Nijmegen.
Na afronding van de vergadering was het weer helder genoeg voor het waarnemen. Bekeken: Jupiter, Saturnus en nog wat deep sky obhjecten,
Leden ontvangen de agenda via de e-mail Geen lid? Meld u aan bij de secretaris: marc[at]enif[dot]nl.
Nacht van de Nacht
Gezamelijke waarneemexcursie Jachtslot Mookerheide
Zaterdag 29 oktober 19.30
Heeft niet plaatsgevonden vanwege te veel bewolking
Klik hier voor de kaart van de waarneemlokatie.
Als het weer het toe laat dan wordt dit een goede nacht om op een donkere plek de hemel af te speuren. Van de planeten zijn Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunes al bij aanvang van het duister goed zichtbaar, Mars wordt wat later goed te zien. De Maan is dan al lang onder. Een beetje jammer misschien, maar dat helpt dan weer wel om ook goed de zwakkere objecten zoals sterrenstelsels, sterrenhopen en gasnevels te kunnen observeren.
Het Jachtslot Mookerheide ligt op een donkere plek in het bos tussen Groesbeek en Molenhoek. De parkeerplaats biedt een lage horizon. Neem verrkijkers en telescopen mee, maar houd er rekening mee dat er geen elektriciteit beschikbaar is op de parkeerplaats van het Jachtslot.
Deze activiteit moet nog afgestemd worden, vandaar dit voorbehoud.
Meld je aan bij de secretaris! En vermeld of/welk instrumentarium je mee kunt nemen.
Het weer is in ons land altijd een grote onzekerheid. Als deze activiteit geen doorgang vindt, dan ontvangen aangemelde leden via e-mail daarover bericht en zal deze pagina daar ook melding van maken.
Wat is tijd?
em. prof. dr. Ronald Kleiss, Radboud Universiteit
Woensdag 16 november 2022, 19.30 - 21.30
Het begrip ‘tijd’ speelt een belangrijke rol in het dagelijks leven, maar daarnaast ook in filosofie, religie en wetenschap.
In dit college zal worden ingegaan op een aantal aspecten van de wetenschappelijke natuur van het begrip tijd. Daarbij komen vragen aan bod zoals: bestaat de tijd? Zo ja, wat is het? Verstrijkt de tijd? Zo ja, hoe? Wat is de rol van ‘tijd’ in de moderne natuurwetenschap? Is tijd meetbaar? Hoe goed kunnen we tijdsintervallen meten? Is reizen door de tijd mogelijk? Ook wordt ingegaan op verbanden tussen tijd en toeval, zoals geëxpliciteerd in de kwantummechanica.
Ronald Kleiss is emeritus hoogleraar van de Radboud Universiteit. Hij promoveerde in 1982 te Leiden in de deeltjesfysica. Hij was CERN Fellow en later Staff Member, en werd in 1996 in Nijmegen aangesteld. Zijn specialisme is de quantum-velden theorie en haar toepassing in het nauwkeurig voorspellen van deeltjesprocessen bij hoge-energie versnellers zoals de Large Hadron Collider.
Plaats: Zaal HG00.308, Huygensgebouw, Faculteit NWI
Adres: Radboud Universiteit, Heyendaalseweg 135, 6525AJ Nijmegen
De donkere kant van het heelal
Lezing door prof. dr. Henk Hoekstra, Universiteit Leiden
Woensdag 14 december 2022, 19.30 - 21.30
Dankzij verschillende waarnemingen weten we nu dat het heelal uitdijt, maar ook dat er nog veel open fundamentele vragen zijn. Zo kan donkere materie niet worden verklaard met het standaardmodel van de deeltjesfysica. Een nog groter probleem is de ontdekking dat de uitdijing van het heelal versnelt door de mysterieuze donkere energie. Betere waarnemingen zijn nodig om de mogelijke verklaringen te testen. Dit is het doel van Euclid, een ESA-satelliet die de verdeling van donkere materie in kaart zal brengen. Henk Hoekstra zal uitleggen hoe we hoe we vooruitgang hopen te boeken met Euclid.
Henk Hoekstra is hoogleraar observationele kosmologie en bestudeert de verdeling van donkere materie en de eigenschappen van donkere energie met behulp van de zwakke zwaartekrachtslenswerking. Hij heeft een belangrijke rol gespeeld bij de ontwikkeling van deze techniek, resulterend in een leidende rol in de Euclid missie.
Plaats: Zaal HG00.308, Huygensgebouw, Faculteit NWI
Adres: Radboud Universiteit, Heyendaalseweg 135, 6525AJ Nijmegen
De James Webb Spacetelescope
Lezing door drs. Edwin Mathlener,
Woensdag 11 januari 2023, 19.30 - 21.30
De Hubble-ruimtetelescoop begint zijn einde te naderen. Al lang geleden is men begonnen aan de ontwikkeling van de James Webb Space Telescope, die gepresenteerd wordt als de opvolger van de Hubble. Toch is de JWST niet in alles een opvolger van Hubble. Waar Hubble kan waarnemen in zichtbaar licht, infrarood en ultraviolet, kan JWST alleen kijken in het infrarood, maar daar dan wel ook naar langere golflengten. JWST is onder andere bedoeld om de allereerste sterren te bestuderen, die we het beste in het infrarood kunnen zien. Maar Webb wordt ook gebruikt voor het bestuderen van geboorte en dood van sterren dichterbij, planeten bij andere sterren, maar ook voor objecten in ons eigen zonnestelsel.
Edwin Mathlener studeerde in de jaren ’80 sterrenkunde in Utrecht. Hij werd daarna geen beroepsastronoom, maar is op allerlei manieren actief met het populariseren van sterrenkunde. Hij woont in Utrecht, is vrijwillig publieksbegeleider bij Sonnenborgh – museum & sterrenwacht, voorzitter van de Werkgroep Maan & Planeten en mede-samensteller van de jaargids Sterren & Planeten.
Hier vind u de convocatie voor deze activiteit in pdf-vorm
.
Zeer snelle variabele objecten in het optische heelal
Lezing door prof. dr. Rudy Wijnands, Universiteit van Amsterdam
woensdag 8 februari 2023 19.30 - 21.30
Tijdsdomein sterrenkunde houdt zich bezig met hoe astronomische objecten variëren in de tijd. Deze variatie is waargenomen op alle tijdschalen, van milliseconde tot aan decennia, en op elke elektromagnetische golflengte, van radio tot aan gammastraling. Echter, soms is het technisch zeer moeilijk om deze variatie te bestuderen zoals in het onderzoek naar zeer snelle (seconden) optische variabiliteit in astronomisch objecten. Tijdens deze lezing zal ik uitleggen welke verschijnselen we in dit onderzoeksveld kunnen bestuderen (reikend van extreem korte sterrenvlammen tot samensmeltende neutronensterren) en wat de technische uitdagingen zijn. Ik zal ook bespreken hoe we de laatste jaren grote sprongen voorwaarts hebben gemaakt en wat de toekomstige ontwikkelingen zullen zijn.
Na mijn studie sterrenkunde in Leiden ben ik bij de Universiteit van Amsterdam gepromoveerd. Daarna heb ik 5 jaar in het buitenland (VS en Schotland) gewerkt als onderzoeker. Sinds 2004 ben ik weer werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam (professor sinds 2017). Mijn onderzoek concentreert zich op extreme astrofysische verschijnselen, zoals exploderende sterren.
Hier vind u de convocatie voor deze activiteit in pdf-vorm .
Lichtflitsen en zwaartekrachtgolven
op zoek naar licht van botsende neutronensterren met de BlackGEM telescopen
Lezing door dr. Steven Bloemen, Radboud Universiteit
Woensdag 8 maart 2023, 19.30 - 21.30
Sinds de eerste detectie van zwaartekrachtgolven in 2015 namen de LIGO en Virgo interferometers al bijna 100 keer zwaartekrachtgolven waar. De combinatie van waarnemingen van zwaartekrachtgolven en van zichtbaar licht, dat we veel beter kennen, opent bijkomende, unieke perspectieven. De locatie aan de hemel waar zwaartekrachtgolven vandaan komen, kan helaas niet nauwkeurig worden bepaald. Om de bronnen toch te lokaliseren, werden onder leiding van de Radboud Universiteit de BlackGEM telescopen gebouwd in Chili. Deze telescopen worden dit voorjaar in gebruik genomen. In deze lezing bespreken we hoe en waarom de telescopen gebouwd werden en bekijken we de eerste waarnemingen van de BlackGEM telescopen.
Steven Bloemen is project manager bij het Radboud Radio Lab van de Radboud Universiteit. In 2013 promoveerde hij in de Sterrenkunde aan de KU Leuven, met als onderwerp de studie van eclipserende dubbelsterren en asteroseismologie van compacte sterren. Nu leidt hij o.a. de realisatie van de BlackGEM telescopen in Chili.
Plaats: Zaal HG00.308, Huygensgebouw, Faculteit NWI
Adres: Radboud Universiteit, Heyendaalseweg 135, 6525AJ Nijmegen
Hier vind u de convocatie voor deze activiteit in pdf-vorm .
Hoe snel dijt het universum uit?
Lezing door dr. Nikki Arendse, Stockholms Universitet (Zweden)
Woensdag 5 april 2023, 19.30 - 21.30
We leven in een universum dat steeds groter wordt, maar met welke snelheid dijt het precies uit? Deze simpele vraag heeft geleid tot een van de grootste mysteries in de moderne kosmologie: de Hubble spanning. Bepalingen van de huidige uitdijingssnelheid van ons heelal - de Hubbleconstante - geven een verschillende uitkomst wanneer ze verricht worden in het vroege of het late universum. Deze discrepantie duidt mogelijk op een probleem in ons standaardmodel van de kosmologie.
Om de Hubble spanning beter te kwantificeren hebben we nieuwe, onafhankelijke methodes nodig om de kosmische uitdijingssnelheid te meten. In het tweede gedeelte van deze voordracht zal een veelbelovende tactiek hiervoor besproken worden: supernova-explosies die meervoudig zijn afgebeeld door zwaartekrachtslenzen.
Nikki Arendse heeft sterrenkunde gestudeerd in Groningen, waarna ze haar promotieonderzoek over de Hubble spanning heeft uitgevoerd in Kopenhagen. Momenteel werkt ze als postdoctoraal onderzoeker aan de universiteit van Stockholm, waar ze op zoek is naar zeldzame gelensde supernova-explosies.
Plaats: Zaal HG00.308, Huygensgebouw, Faculteit NWI
Adres: Radboud Universiteit, Heyendaalseweg 135, 6525AJ Nijmegen
Hier vind u de convocatie voor deze activiteit in pdf-vorm .
Algemene ledenvergadering Centaurus A
Aansluitend bespreking eigen werk en waarnemingen van leden
Als het helder weer is, kunnen we nog aansluitend met de 20cm telescoop waarnemen
Woensdag 19 april 2023, 19.30 - 21.30
Wat u ook aan astronomische waarneemresultaten te presenteren heeft, laat maar zien! Verwacht u meer dan 10 minuten nodig hebben, laat het alstublieft weten. Zo nodig kunnen we een extra avond plannen, goede uitwisseling is er immers bij gebaat om voldoende tijd te nemen.
..en mocht het weer mee werken, dan kunnen we nog een poging wagen bijvoorbeeld Mercurius te zien. Dit is een van de lastigere planeten omdat deze nooit ver van de zon staat en daardoor altijd maar kort voor of na zonsondergang zichtbaar kan zijn. Bovendien vergt dat dan een vrij zicht laag aan de horizon. In ieder geval, als het helder is, dan biedt het dak en telescoop op de RU deze avond een goede kans.
Plaats: Zaal HG00.308, Huygensgebouw, Faculteit NWI
Adres: Radboud Universiteit, Heyendaalseweg 135, 6525AJ Nijmegen.
Heden en toekomst van Event Horizon Telescope
Lezing door prof. dr. Heino Falcke, Radboud Universiteit
Woensdag 3 mei 2023, 19.30 - 21.30
Binnnenkort meer informatie over deze lezing! Zeker is dat het zal gaan over de ontwikkelingen die hebben plaatsgevonden sinds dat de foto's zijn gemaakt van de zwarte gaten in de centra van M87 en onze eigen Melkweg.
Plaats: Zaal HG00.308, Huygensgebouw, Faculteit NWI
Adres: Radboud Universiteit, Heyendaalseweg 135, 6525AJ Nijmegen